موسیقی در اصفهان

 

لیلا حسینی

علم موسیقی از اهمیت و ویژگی خاصی برخوردار است که با علوم و هنر های دیگر قابل قیاس نیست. این علم از جهت عظمت، وسعت، قدمت، کاربرد و تاثیر گذاری حایز اهمیت است. می گویند ابونصر فارابی در مجلسی، با نوای موسیقی ابتدا همه را به گریه وا داشت و سپس با نوایی دیگر به خنده انداخت و آنگاه لحن موسیقی را تغییر داد و همه را خواب کرد سپس از مجلس خارج شد.

در مورد موسیقی اصفهان باید گفت که این شهر یکی از شهر هایی است که در شکوفایی و پرورش موسیقی ایرانی نقش موثری داشته و هنرمندان و استادان بسیاری در آن پرورش یافته اند.

آنچه در موسیقی اصفهان، علاوه بر هنر موسیقایی قابل ذکر است بخش های اخلاقی و انسانی آن می باشد که در کنار تکنیک های اجرایی مورد نظر قرار می گرفته است. یعنی استادان علاوه بر این هنر دارای سجایای اخلاقی و انسانی بالایی بوده اند و این اخلاقیات را نسل به نسل و سینه به سینه به شاگردان خود منتقل کرده اند. به طور کلی هنرمندان اصفهانی مبانی فرهنگی را به موازات هنر موسیقی به شاگردان خود آموزش می دادند.

استاد موسی معروفی نقل می کند که جمعی از دوستان از استاد << حبیب الله سماع حضور>> در اواخر عمر درخواست نواختن سنتور کرده بودند، و استاد ابتدا اجازه می خواهد تا ابتدا وضو بگیرد و با طهارت مشغول نواختن شود. وقتی یکی از حضار از استاد پرسید که ساز زدن با وضو گرفتن چه ارتباطی دارد؟ استاد در جواب گفته بودن : از آنجایی که من هنگام نواختن با خدا راز و نیاز می کنم و مشغول مناجات هستم ، واجب است که با طهارت باشم.

استاد جلال تاج اصفهانی

در زمینه موسیقی، در اصفهان استادان و هنرمندان بزرگی بوده و هستند که تعدادی از آنها را نام می بریم:

·     استاد حسین خضویی: میرزا حسین مشهور به ساعت ساز ، موسیقیدان و استاد آواز دوره ناصری بوده است. وی شاگرد میرزا عبدالوهاب ، خواننده و موسیقیدان معروف اصفهانی بوده که با سید حسین طاهرزاده و ناصر صیف در کنسرت های انجمن اخوت شرکت داشته اند. او با سید رحیم اصفهانی ، میرزا حبیب ، سلیمان خان امیر قاسمی ، و سید صادق شهاب اصفهانی هم دوره بوده و از معروف ترین شاگردانش می توان به استاد جلال تاج اصفهانی اشاره کرد.

·     سید رحیم اصفهانی: ایشان از خوانندگان معروف و بنام اصفهان بوده است که به گوشه های موسیقی ایرانی اشراف کامل داشته و در خانواده سلطنتی ظل السلطان و شاهزادگان و بزرگان اصفهان هنر نمایی نموده است. سید رحیم دارای صدایی رسا و توانا بوده ، تحریر های او سنجیده و آواز ها را بسیار راحت و با طمانینه می خوانده. از شاگردان معروف او استاد طاهرزاده ، استاد ادیب خوانساری و استاد جلال تاج اصفهانی را میتوان نام برد.

·     آقاجان: این موسیقیدان اصفهانی ، پدر میرزا حبیب سماع حضور اصفهانی است. آقاجان کمانچه ای را ابداع کرد که دارای سیم ها و پیچ های زیاد و دسته بلندی بود و ایستاده نواخته می شد. نام آنرا "مجلس آرا" نهاده بودند.

·     نایب اسدالله: این استاد از موسیقیدانان معروف و از نوازندگان برجسته ، نی در ایران بوده است. او دارای گوشی حساس ، انگشتانی چابک و قریحه و استعدادی کم نظیر بود. نایب اسدالله در همنوازی با استادان برجسته عصر ناصری باقر خان و آقا حسینقلی همکاری داشته است. وی در دستگاه معیرالممالک ، ظل اسلطان و فرزندان وی هنر نمایی می کرده است. از میان شاگردان وی عبدالخالق اصفهانی و مهدی نوایی شهرت بیشتری دارند.

·     تاج الواعظین اصفهانی: شیخ اسماعیل تاج اصفهانی ، پدر استاد جلال تاج اصفهانی می باشد. او از علم موسیقی آگاهی داشت و از صدای گرمی بهرمند بود. شیخ اسماعیل مشوق اصلی استاد تاج بود.

استاد حسن کسایی

در شهر اصفهان هنرمندان بسیاری بسیاری در زمینه موسیقی بوده اند، که متاسفانه مجال شرح زندگی همه آنها در این مقاله نیست و تنها به ذکر نام بعضی از این بزرگواران اکتفا می کنیم. هنرمندانی همچون عبدالحسین صور (آواز) ، میرزا حبیب اصفهانی که به "شاطر حاجی" شهرت داشت ، مهدی نوایی (نوازنده نی) ، سید حسین طاهرزاده که گفته است من برای یادگیری موسیقی سختی های بسیاری کشیده ام و سفر های زیادی کردم تا حتی نی زدن چوپان ها را ببینم و شعر خواندنشان را بشنوم، سپس آنرا ساخته و پرداخته کرده و کم کم به صورت گوشه ای در آورم.

از دیگر هنرمندان اصفهانی استاد جلال تاج اصفهانی که صدای رسایی داشت ، استاد حسن کسایی که سرآمد نی نوازان ایران است ، استاد جلیل شهناز (یگانه خداوندگار تار) ، استاد عبدالوهاب شهیدی (آواز) ، استاد علی تجویدی (آهنگساز و نوازنده ویولون) و بسیاری دیگر را می توان نام برد.

منابع:

گفتگو با محمد بطلانی اصفهانی: هنرمند

گفتگو با مهرداد بابک پور: کارشناس موسیقی اداره کل ارشاد

کتاب اصفهان زادگاه جمال و کمال، نوشته نعمت الله میرعظیمی

کتاب چشم انداز موسیقی ایران، تالیف دکتر ساسان سپنتا

http://www.tanbure-shams.blogfa.com/post-77.aspx